Ziekenhuizen staan de komende jaren voor complexe uitdagingen die vragen om nieuw leiderschap en betere samenwerking. Vergrijzing, stijgende zorgkosten en een krappe arbeidsmarkt maken het organiseren van zorg steeds lastiger. Tegelijkertijd krijgen ziekenhuizen te maken met ingewikkeldere zorgvragen. Dit vereist niet alleen medische expertise, maar ook een doordachte organisatie van de zorg waarin afdelingen en disciplines naadloos samenwerken. UMIO, Radboud Management Academy, Radboudumc en MUMC+ slaan in de opleiding ‘Bouwen aan toekomstbestendige zorg’ de handen ineen om op deze uitdagingen in te spelen door (aankomend) leiderschapstalent te ontwikkelen en hen handvatten te bieden om veranderingen binnen ziekenhuizen te realiseren.
Volgens Boris Blumberg, Executive Director van UMIO, staan ziekenhuizen voor twee urgente problemen: het vinden en behouden van geschikt personeel, en het beheersen van stijgende zorgkosten door onder andere de vergrijzing. ‘De krapte op de arbeidsmarkt maakt het steeds lastiger om voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel te vinden, terwijl de druk om betaalbare zorg te leveren blijft groeien,’ legt hij uit. Dit vraagt om leiders die verder kijken dan hun eigen afdeling en een ziekenhuis als één samenhangend geheel kunnen overzien.
Jesper Hanssen, organisatieontwerper en -ontwikkelaar verbonden aan Radboud Management Academy, benadrukt daarnaast dat de complexiteit van zorgvragen toeneemt. ‘Patiënten hebben vaak meerdere aandoeningen tegelijk. Daarvoor is geïntegreerde zorg die verschillende disciplines met elkaar verbindt nodig,’ vertelt hij. ‘Toch functioneren veel ziekenhuizen nog als silo’s, wat kan leiden tot inefficiënties en frustraties bij zorgmedewerkers én een minder optimale ervaring voor patiënten.’
Bouwen aan toekomstbestendige zorg
De opleiding ‘Bouwen aan toekomstbestendige zorg’, waarbij Boris en Jesper nauw betrokken zijn als programmamanagers en docent, biedt deelnemers daarom niet alleen inzicht in bedrijfskundige aspecten als strategie, hr en technologie, maar besteedt ook veel aandacht aan veranderkunde en het sociale aspect van organisaties. Boris: ‘Verandering binnen ziekenhuizen gebeurt niet vanzelf. Sociale systemen kunnen lastig te veranderen zijn. Daarom leren deelnemers hoe ze verschillende perspectieven kunnen verbinden en samen tot gedragen oplossingen kunnen komen.’
Samenwerken: meer dan vanzelfsprekend
Samenwerken is cruciaal, benadrukken Boris en Jesper. Makkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan, weet Jesper. ‘Als je silo’s hebt, gedragen mensen zich daar ook naar. Het is niet altijd even makkelijk of vanzelfsprekend om over disciplines heen te kijken, terwijl dat juist noodzakelijk is voor integrale patiëntenzorg.’ In de opleiding is er daarom niet alleen aandacht voor het ontwerpen van heldere doelen en processen, maar ook voor veranderkunde: hoe krijg je mensen gemotiveerd om samen te werken, hoe overbrug je angst en weerstand?
Jesper: ‘We leren deelnemers hoe je teams helpt om oude structuren los te laten en nieuwe samenwerkingsvormen te omarmen. Dat begint met het creëren van een gemeenschappelijke ambitie en het bouwen van gemeenschappen rondom gedeelde doelen.’ Dit vraagt om inzicht in sociale dynamieken én concrete interventiestrategieën om veranderingen daadwerkelijk te laten slagen.
Technologische vernieuwing en leiderschap
Om ziekenhuisorganisaties wendbaar te houden en tegelijkertijd de medische zorg economisch haalbaar én van hoge kwaliteit te organiseren, is een combinatie van technologische vernieuwing, goed leiderschap en samenwerking essentieel. Technologie speelt daarbij een belangrijke rol, denkt Boris: ‘Door automatisering en het slim inzetten van AI kun je processen efficiënter maken. Maar je moet ook zorgen dat medewerkers mee kunnen veranderen, bijvoorbeeld met bijscholing of nieuwe kennis om die technologie te onderhouden.’ Volgens hem ligt de sleutel in het begeleiden van mensen en het stimuleren van hun bereidheid om uit hun comfortzone te stappen.
Daarnaast speelt leiderschap een cruciale rol. ‘Een leider moet begrip kweken voor gemeenschappelijke doelen en medewerkers helpen om in dezelfde richting te bewegen,’ legt Boris uit. Het gaat erom een cultuur te creëren waarin teams zich blijven aanpassen aan nieuwe omstandigheden.
Ziekenhuisoverstijgend naar zorg kijken
Ook economische houdbaarheid vraagt om meer samenwerking. Niet alleen binnen ziekenhuizen, maar ook over de muren van individuele ziekenhuizen heen. Jesper: ‘Nu probeert elk ziekenhuis zijn eigen zorgpaden in de lucht te houden, terwijl het slimmer kan door specialistische zorg meer te concentreren en routinezorg anders te verdelen. Zo kun je gezamenlijk de middelen beter inzetten en complexe zorg duurzaam financieren. In het ideale scenario kijken we ziekenhuisoverstijgend naar alle zorg: wie pakt welke patiëntstromen? Dat vraagt om durf om uit de silo’s te stappen en samen het zorglandschap opnieuw in te richten.’
Meer focus op preventie
Door zorg zo in te richten, kan er ook meer aandacht komen voor preventie. Dat vraagt om nauwe en duurzame samenwerking tussen ziekenhuizen en andere partijen in de zorgketen, zoals huisartsen en regionale samenwerkingsverbanden. Volgens Boris begint effectieve samenwerking met vertrouwen en persoonlijke verbinding: ‘Als je samenwerking tussen bijvoorbeeld cardiologen wilt bevorderen, moet je voorwaarden scheppen waarin ze elkaar leren kennen en vertrouwen. Zonder dat vertrouwen gaat niemand patiënten doorverwijzen of expertise delen.’ Daarom is er in de opleiding ook aandacht voor het leren kennen van andere specialisten – zodat ze elkaar weten te vinden en elkaars expertise benutten.
Preventie vraagt volgens Jesper een gezamenlijke investering door de hele keten heen: ‘Het vraagt lef van stakeholders om in preventie te investeren, want de winst zie je vaak pas later terug, en dan soms bij een andere partij.’ Hij pleit voor regionale samenwerking met een gedeeld doel: het terugdringen van de zorgvraag en het zichtbaar maken van het gezamenlijke succes: ‘Je moet langs de hele lijn, van preventie tot uitkomst, dezelfde prikkels organiseren. Zo zorg je dat iedereen er baat bij heeft.’
Samen leren veranderen
De meest waardevolle competentie is er volgens Boris en Jesper dus één die vanzelfsprekend lijkt, maar in de praktijk de meeste uitdaging biedt: samenwerking op álle niveaus. Door samen te kijken naar wat nodig is, wordt iedereen een beetje beter. En door samen te leren veranderen, bouwen we aan een zorgstelsel dat wendbaar, betaalbaar en mensgericht blijft – nu en in de toekomst, voor ons allemaal.
UMIO werkt nauw samen met de gezondheidszorg en ontwikkelt unieke, op maat gemaakte programma’s die zorgorganisaties vooruithelpen. Herken je vergelijkbare uitdagingen binnen jouw organisatie? We nodigen je van harte uit om met ons in contact te komen en samen te verkennen hoe we ook jouw organisatie kunnen ondersteunen bij duurzame verandering.